Het dorp, dat bekendstaat als het ‘Hollandse Venetië’, verwelkomt jaarlijks duizenden toeristen uit de hele wereld. Maar Yusuf en zijn moeder voelen zich helemaal niet gewenst, zo werd duidelijk. In het dorp, dat een handvol mensen met een migratieachtergrond telt, worden ze al meer dan een jaar gediscrimineerd. ’s Avonds fietsen er regelmatig jongeren langs hun huis, ze schreeuwen ‘kankerturk’ en dat ze moeten oprotten naar hun eigen land. ‘s Nachts wordt hun huis belaagd, jongeren trappen tegen de voordeur en de auto wordt meerdere keren vernield.

Politie doet het af als kattenkwaad

Yusuf en zijn moeder zijn radeloos en doodsbang. Iedere avond barricaderen ze hun voordeur. Ze durven de straat niet op. Yusufs moeder praat met bewoners, zoekt contact met de jongeren, gaat meerdere keren naar de politie en vraagt ook de gemeente herhaaldelijk om hulp. Maar de politie doet het af als kattenkwaad en van de gemeente heeft ze volgens haar tot op de dag van vandaag nooit wat gehoord. Ondertussen gaat het treiteren en discrimineren gewoon door. ‘We vrezen voor ons leven’, zegt Yusufs moeder in de uitzending. Diverse instanties waren op de hoogte, maar zijn tekortgeschoten in deze zaak, aldus deskundigen in Zembla.

Zembla kreeg het inmiddels vuistdikke dossier van Yusuf en zijn moeder in handen en onderzocht waarom ze niet worden geholpen.

Liever verhuizen

Yusuf en zijn moeder hebben er inmiddels schoon genoeg van en willen niet langer in Giethoorn blijven wonen. Ze gaan binnenkort verhuizen. „Dit dorp heeft ons niets te bieden, ik voel geen saamhorigheid”.

Moeder en zoon voelen zich met name niet serieus genomen door de politie. „Het voelt voor ons niet of de politie er is om ons te beschermen.” Aangiftes worden niet opgenomen, bewijsmateriaal dat wordt ingeleverd in de vorm van videobeelden van de daders raakt zoek en de daden van de jongeren worden betiteld als ‘overlast’ (‘u bent zelf toch ook jong geweest?’).

Peter Rodrigues, hoogleraar immigratierecht: „Als iemand aangifte wil doen van discriminatie, dan is het vervolgens aan het Openbaar Ministerie om dat verder uit te zoeken, dát is de goede volgorde. Dit was een verkeerde beoordeling van de politie.”

Het begon volgens Yusuf allemaal al op de basisschool, waar hij werd gepest omdat hij uit een ander land kwam, en het lukte de school niet dit gedrag een halt toe te roepen.

Vizier Oost, een regionale adviesorganisatie voor Oost-Nederland ter voorkoming en bestrijding van discriminatie, schiet hen uiteindelijk te hulp om de zaak onder de aandacht van de politie te brengen. „We hebben drie á vier vergelijkbare zaken in onze dossiers”, aldus Marten Verheijen van Vizier Oost. „Waar mensen geen aangifte kunnen doen en een officier van justitie niet tijdig geïnformeerd is.”

Sociaal calamiteitenplan

Cyriel Triesscheijn, expert in anti-discriminatiezaken: „Veel discriminatiezaken sneuvelen omdat ze niet herkend worden als zodanig. De politie vond dat er geen sprake was van strafbare feiten. Maar je woonomgeving hoort een veilige haven te zijn, als je steeds geïntimideerd wordt in je eigen huis, levert dat veel stress op. De gemeente had hier haar regisseursfunctie moeten pakken. Er bestaat ook zoiets als een ‘sociaal calamiteitenplan’. Het is belangrijk dat een gemeente zo’n plan klaar heeft liggen.”

De politie heeft gereageerd op de uitzending:

„Naar aanleiding van de uitzending van Zembla hebben we uitvoerig binnen de grenzen van de privacywet veel informatie gedeeld met het programma. In de uitzending wordt een situatie in Giethoorn belicht die naar onze mening aanvullende toelichting behoeft. De uitzending is online al te zien, maar wordt vanavond voor het grote publiek via de NPO zichtbaar.”

„We kregen in de periode van oktober 2020 tot en met december 2020 vanaf het betreffende woonadres meerdere meldingen van overlast en vernielingen door jeugdigen. Het ging onder andere om het op ramen bonken van de woning, onnodig aanbellen, dingen tegen de ramen aangooien en vernielingen aan de spiegel van de auto. Daar kwamen ook nog zeer kwalijke beledigingen van discriminerende aard bij. Een snelle interventie en aanspreken en registreren van eventuele aanwezigen is vaak voldoende om de situatie te doen stoppen. We hebben na deze meldingen in de omgeving van de woning gezocht naar de veroorzakers, maar hebben die helaas niet meer aangetroffen. De gemeenschap is niet erg groot en al snel werd duidelijk wie hier mogelijk bij betrokken waren. Ook werd duidelijk dat het motief lag in een oude, onderlinge ruzie tussen de jongeren van jaren geleden.”

Geen concreet bewijs

„De incidenten zijn allemaal onderzocht met als doel de dader te vinden. Ons onderzoek leverde geen concreet bewijs op, wel vermoedens. Met die vermoedens en een doel voor ogen - de vernielingen, overlast en kwetsende beledigingen met discriminatoire aspecten stoppen - zijn we het gesprek aangegaan. De gesprekken werden gevoerd door onder andere de wijkagent in het bijzijn van de ouders van deze jongeren (van 12 tot en met 17 jaar). Eén van de jongens bekende tijdens die gesprekken verantwoordelijk te zijn geweest voor de vernieling van de autospiegel. De incidenten stopten toen een periode.”

„De betrokken mevrouw heeft zich na één van de eerste incidenten bij het bureau gemeld. Ze wilde aangifte doen: er waren eikels of kastanjes tegen het raam van de woning gegooid. Daar ontstond een discussie over het wel of niet aangifte doen en het wel of niet ontbreken van een strafbaar feit.”

Een strafbaar is een vereiste

„Een strafbaar feit is een vereiste voor het doen van aangifte. Ons beleid is dat we altijd een aangifte opnemen als er discussie ontstaat en wanneer men erop staat. Dat is hier niet gebeurd. De betrokken mevrouw voelde zich weggestuurd en nog belangrijker: niet serieus genomen. Dit veroorzaakte schade in het vertrouwen in de politie. Dit bleek ook in het vervolgcontact de cruciale, ontbrekende factor. De wijkagent heeft door intensieve bemoeienis deze broze relatie deels kunnen herstellen en heeft zich er nog nadrukkelijker mee bemoeid.”

„Naast dat strafbare feiten feitelijk bewezen moeten worden, zijn er meer methoden en vormen van aanpak van afdoening. Zeker als de feiten zijn gepleegd door jeugdigen. Deze betrokken jeugdigen hadden daarnaast geen ‘verleden’ bij de politie en justitie. Dat maakt dat wij ons moeten houden aan de richtlijnen van het Openbaar Ministerie ten aanzien van afdoening van de strafbare feiten gepleegd door jeugdigen.”

Stevig gesprek

„We voeren dan een stevig gesprek met de jongere in het bijzijn van ouders of verzorgers als finale waarschuwing. De impact daarvan is vaak groot. Ook willen we jongeren de kans geven om te leren van hun soms onnadenkende gedrag en de gevolgen ervan. Jongeren leggen dat verband vaak niet. Het besef ontbreekt dat je met jouw beledigingen van discriminerende aard mensen diep kunt kwetsen. Je biedt de jongeren gelegenheid om meer kennis te nemen van achtergronden van mensen en geeft ze de kans hun gedrag te herzien en te groeien als mens. Juist die invalshoek was voor ons de aanleiding deze minst ingrijpende wijze van afhandelen in te zetten. Tel daar ook bij op dat - in een kleine gemeenschap - mensen met elkaar verder moeten. Of je het nu wilt of niet.”

„Discriminatie, in welke vorm dan ook, is voor ons ontoelaatbaar. Je mag dan op de aanpak van de politie rekenen. Er is een zogenoemde ‘aanwijzing discriminatie’ voor de politie en het OM. Daarin staan stevige richtlijnen hoe te handelen in geval van discriminatie. De overheid en dus ook de politie wil daarmee een duidelijke grens trekken: tot hier en niet verder. Bij de afweging van die aanpak is er voor de jeugd eveneens een aanwijzing voor de politie hoe we omgaan met jeugdigen in de afhandeling en aanpak van strafbare feiten door hen gepleegd. Zo is er ruimte om jeugdigen zonder strafrechtelijke historie door middel van stop-gesprekken of een reprimande een halt toe te roepen. Dat is hier ook gebeurd in samenspraak met het OM. Ook zijn de incidenten en de signalen onderwerp van gesprek geweest bij het zogenoemde Regionaal Discriminatie Overleg (RDO).”

Altijd aangifte opnemen

„Terugkijkend hierop hebben we geleerd dat we nadrukkelijker van onze collega’s moeten vragen om altijd een aangifte op te nemen. Zeker als discriminatoire aspecten een rol spelen. Een aangever of slachtoffer moet het gevoel hebben dat er wordt geluisterd en dat diegene serieus genomen wordt.

Bij de aanpak van problemen en strafbare feiten stellen we bewust de vragen:

• wat wilt u als aangever of melder bereiken?
• Wat kunnen wij daarin betekenen en wanneer bent u tevreden?

Vaak blijkt het strafrecht of een aangifte niet het doel van de mensen zelf of zit daar niet de echte oplossing. In aanpak gaat het doel voorop en kiezen we voor de minst ingrijpende aanpak. Er zijn verschillende manieren om dat doel te bereiken en het minst zware middel heeft dan de voorkeur. Alle betrokken partijen moeten daarin een stap willen zetten en elkaar in het spreekwoordelijke midden willen ontmoeten. Dit is een proces en lukt vaak niet in één keer. Mensen verwachten van ons dat we luisteren, advies geven en actie ondernemen.”

‘Iedereen is gelijk’

„Mensen helpen, de kwetsbaren in de samenleving beschermen en de wet handhaven waar nodig; dat is wat politiemensen doen en wat ons drijft. Daarbij is iedereen voor ons gelijk; wij zijn een politie voor iedereen en dat is voor ons de normaalste zaak van de wereld. Dit is essentieel voor het behouden en het vergroten van het vertrouwen in de politie. En dat moet je niet alleen hardop zeggen, maar je moet het ook laten zien en iedere keer bewijzen. Het betreurt ons dat de bewuste mevrouw de ervaring heeft dat haar vertrouwen is geschaad.
We leren iedere dag en ‘de politie voor iedereen’ is en blijft de komende jaren ons perspectief op belangrijke thema’s: diversiteit, inclusie en divers vakmanschap; met een perspectief gericht op veilige, competente en effectieve teams waarin verschillende politiemensen samen werken voor iedereen die ons nodig heeft.”

‘Burgemeester Rob Bats is en blijft beschikbaar voor een persoonlijk gesprek’

„De kwestie waaraan het programma Zembla aandacht besteedt is bij ons bekend”, zo reageert de gemeente Steenwijkerland. „We begrijpen dat ook om onze reactie wordt gevraagd. Als gemeente vinden we een fijne woonomgeving voor alle inwoners belangrijk. Als dat om welke reden dan ook niet kan, dan kijken we waar we hulp en ondersteuning kunnen bieden. Dat mevrouw en haar zoon overlast ervaren in een omgeving waar zij zich thuis zouden moeten voelen, vinden we uiterst vervelend.” De gemeente laat wel weten zich niet te herkennen in de opmerkingen van de moeder van Yusuf dat ze geen gehoor heeft gekregen bij de gemeente. „En burgemeester Rob Bats is en blijft beschikbaar voor een persoonlijk gesprek met mevrouw mocht zij daar prijs op stellen.””

‘De situatie is besproken in het driehoeksoverleg tussen de burgemeester, de politiechef en de Officier van Justitie’

In onze aanpak staat één ding centraal: de hulpvraag van onze inwoners, stelt de gemeente. „De situatie in Giethoorn is besproken in het overleg tussen de burgemeester en de politiechef en later ook in het driehoeksoverleg tussen de burgemeester, de politiechef en de Officier van Justitie van het Openbaar Ministerie. Tegelijkertijd is er vanuit het gezamenlijke netwerk contact gebleven met betrokkene(n). Dat zijn vertrouwelijke gesprekken waar we in verband met de privacyregels geen uitspraken over kunnen doen. Dat dit tot nu toe nog niet tot een goede oplossing heeft geleid, betreuren we.”

De gemeente Steenwijkerland is van een schaalgrootte die ruimte biedt aan laagdrempelig contact, een luisterend oor en een persoonlijk gesprek, laat een woordvoerster van de gemeente weten. Met medewerkers, met gebiedscoördinatoren die midden in onze kernen en wijken staan, met wethouders en ook met de burgemeester.”