Open brief directie en bestuur Bibliotheek Kop van Overijssel: de Bibliotheek wil de boer op, de kernen in

Dit is een besluit waarover wij als bestuur en directie stevige discussies voerden, maar dat helaas noodzakelijk bleek omdat de toekomst van de Bibliotheek anders in gevaar komt. Al jaren teert de Bibliotheek in op haar reserves. De bodem van onze kas komt in zicht en dat zou het einde van de Bibliotheek in deze vorm betekenen. Dat willen wij niet. Niet voor de leefbaarheid in onze gemeente, niet voor de inwoners en ook niet voor onze medewerkers. We begrijpen dat dit pijn doet en delen die pijn. Daarom deze open brief.

Bruisende ontmoetingsplek

“Ik kom nooit in de Bibliotheek, want ik houd niet zo van lezen.” Dat hoor je nog weleens. Maar in een Bibliotheek gebeurt tegenwoordig veel meer dan alleen het uitlenen van boeken.

Bibliotheken bieden steeds meer en vaker diensten en activiteiten aan voor een scala aan doelgroepen. Voor de allerkleinsten worden voorleesuurtjes georganiseerd. Door de Bibliotheek op school wordt de taalontwikkeling van kinderen gestimuleerd en natuurlijk veel leesplezier geboden. Buurtgenoten treffen elkaar bij een kop koffie en lezen de krant. Heb je moeite met lezen of rekenen, dan helpen vrijwilligers je op weg. Schrijvers lezen voor uit hun nieuwe werk. Ouderen die de computer of smartphone maar lastig vinden, krijgen hulp. Kortom, te midden van al die boeken bevindt zich een bruisende huiskamer, waar mensen elkaar ontmoeten. Zo’n plek gun je toch iedereen?

Te midden van alle boeken bevindt zich een bruisende huiskamer, waar mensen elkaar ontmoeten.

Laaggeletterdheid, digi-vaardigheden en eenzaamheid

De Bibliotheek doet dat niet zomaar. Veel ligt vast in de Wet Stelsel Openbare Bibliotheek-voorzieningen (WSOB). Daarnaast geeft de gemeente aan welke activiteiten zij graag uitgevoerd ziet.

In Steenwijkerland is dat bijvoorbeeld extra aandacht voor het aanpakken van laaggeletterdheid (14% van de inwoners). Dit is een groot maatschappelijk probleem, want laaggeletterden hebben moeite om zelfstandig te functioneren. Informatie van de overheid is voor hen vaak onbegrijpelijk, instructies op het werk soms ook. Zeker als ze op papier staan.

'We moeten de kernen in. Met de Bibliotheek op School, bijvoorbeeld. Of met compacte collecties in de buurthuizen. Of door onze activiteiten te spreiden, vanuit de hoofdvestiging in Steenwijk, naar de kleinere kernen.'

Ook wordt onze samenleving steeds digitaler. Niet alleen werken we steeds meer via online meetings, ook de informatievoorziening (zorgverzekeraar, woningcoöperaties, maar ook de overheidsinstanties als de belastingdienst, gemeente etc.) gaat steeds meer via internet of apps. En daar kan lang niet iedereen mee overweg. Daarom biedt de Bibliotheek Digisterker en helpt ze bij contact met de overheid. Een belangrijke rol die wij graag vervullen.

Amsterdam of Meppel

Iedere inwoner van Steenwijkerland toegang kunnen geven tot prachtige boeken, koffie, het praatje, hulp en cursussen is een bijzondere, maar ook uitdagende opdracht. Steenwijkerland is prachtig, met z’n Weerribben-Wieden, Zuiderzee historie, Giethoorn, de vestingstad. Zo’n 17.000 inwoners in de stad, de rest verspreid over talloze kernen en buurtschappen. In totaal bijna 44.000 mensen in één van de grootste gemeenten van Nederland. In Nederland is de gemiddelde afstand van huis tot Bibliotheek 1,9 kilometer. Op fietsafstand een Bibliotheek, dat is het idee.

Bij onze buren in Meppel lukt dat aardig met één Bibliotheek op 33.564 inwoners. Maar Meppel is wel de kleinste gemeente van Drenthe, met bijna alle inwoners in één stad. In Amsterdam, bijvoorbeeld, zijn wel 28 bibliotheken, maar ook meer dan 800.000 inwoners. Dus, ook bijna één Bibliotheek voor 30.000 inwoners. Appels en peren vergelijken. Maar toch, Steenwijkerland is qua oppervlakte groter dan Amsterdam, bijna zes keer groter dan Meppel. Iedere inwoner binnen 1,9 kilometer een Bibliotheek is misschien iets te veel van het goede, maar toch moeten we goed kijken naar wat wel kan en nodig is.

Geen gebouw, maar wel diensten

Nu al zijn wij één van de grootste culturele instellingen in Steenwijkerland. Dat is mooi, maar nog niet voldoende. Onze toekomstplannen en ambities zijn verwoord in een meerjarenbeleidsplan dat momenteel bij de gemeente ligt. Wij willen nog meer de huiskamer van de stad zijn. Een bijdrage leveren aan het terugdringen van laaggeletterdheid, eenzaamheid en de vrees voor de digitale samenleving. Wij willen mensen enthousiasmeren om te lezen en zich te verdiepen in cultuur. Met ruime openingstijden, een goed aanbod aan boeken, tijdschriften, kranten, digitale bronnen, goede koffie en aansprekende activiteiten. Bijdragen aan laagdrempelige plekken, waar mensen gewoon even een kletspraatje kunnen maken. Maar we moeten ook de boer op, de kernen in. Met de Bibliotheek op School, bijvoorbeeld. Of met compacte collecties in de buurthuizen. Of door onze activiteiten te spreiden, vanuit de hoofdvestiging in Steenwijk, naar de kleinere kernen.

Dat vinden we belangrijk en doen we graag, mits we voldoende middelen hebben. En daar zit juist het probleem.

Ambities kosten geld

Kort gezegd, de financiën zijn de bottleneck. Ons werk wordt voornamelijk betaald door de gemeente. Een fors bedrag elk jaar opnieuw, maar wel beduidend lager vergeleken met de gemiddelde bijdrage per inwoner in andere gemeentes. Bovendien wordt deze gemeentelijke bijdrage al een aantal jaar niet geïndexeerd en worden er opnieuw bezuinigingen ingeboekt op de subsidie voor huisvesting en efficiency. Wij hebben de afgelopen jaren een groot deel van onze reserves aangewend om onze organisatie draaiende te houden, maar daar komt binnenkort een einde aan.

Als bestuur en directie geloven wij erg in de waarde van de Bibliotheek voor de gemeente Steenwijkerland. De leefbaarheid begint in de wijken en kernen zelf, maar wij leveren graag een bijdrage. Juist in tijden van internet verdient de bieb een stevige plek – en de maatschappij een sterke Bibliotheek.

Een plek waar iedereen welkom is, ongeacht geloof, politieke voorkeur, ras, leeftijd, overtuiging of wat dan ook. Wij dragen als bestuur en directie echter ook verantwoordelijkheid voor een gezonde financiële situatie en continuïteit naar onze klanten, inwoners, medewerkers en organisatie.

De financiële nood is hoog en urgent. Vandaar dit pijnlijke besluit voor de sluiting van kleinere vestigingen, het afstoten van het KennisLab (2022) en het verkleinen van onze hoofdvestiging (2025). Wij hopen hiermee duidelijk te hebben gemaakt wat de achtergronden zijn van ons besluit en staan uiteraard open voor elk constructief gesprek.